بررسی اثربخشی اجرای مدل نوین جایزه ملی کیفیت ایران در چهار دوره اخیر

امروزه بنگاه‏های اقتصادی کشور در مسیر جهانی شدن با چالش‏ها و موانع فراوانی روبرو هستند. حضور در بازارهای جهانی و حتی بقاء در بازارهای داخلی مستلزم کسب مزیت‏های رقابتی است و رقابت‏پذیری بنگاه‏های تجاری، نیازمند برنامه‏ریزی صحیح به ویژه در خصوص استقرار سیستم‏های مدیریتی به منظور ارتقاء سطح کیفیت در سازمان است. اهمیت مقوله کیفیت به قدری است که به منظور سنجش و ارزیابی آن، مدل‏های مختلفی ارائه شده است. این مدل‏ها درصددند تا شاخص‏های کیفیت را در تمام ابعاد سازمانی مورد بررسی و سنجش قرار دهند و سازمان‏ها را در جهت افزایش کارایی و عملکرد خود، کمک نمایند. در این میان و به منظور تشویق بیشتر سازمان‏ها در خصوص بکارگیری کارکردهای کیفیت، جوایز کیفیت برگزار و اعطاء می‏گردد. مدل‏ها و جوایز کیفیت، اغلب در سطح ملی مطرح می‏شوند چراکه در هر کشور شرایط خاصی به لحاظ رقابتی و محیطی برقرار است. البته شباهت‏های زیادی میان مدل‏ها و جوایز ملی کیفیت در کشورهای مختلف وجود دارد. این شباهت‏ها در حوزه معیارها و فرآیند تخصیص امتیازات، بیشتر به چشم می‏خورد. با وجود این شباهت‏ها، محققین مختلف اغلب به بررسی مدل‏ها و جوایز کیفیت در سطح ملی می‏پردازند و پیشنهاداتی در خصوص بهبود و ارتقای آن مطرح می‏سازند. هدف اول از انجام این تحقیق، بررسی اثربخشی عناصر و مولفه‏های 7گانه مدل نوین جایزه ملی کیفیت ایران عملکرد سازمانی است. هدف دوم، بررسی ارتباط میان نمرات اخذ شده شرکت‏ها بر اساس مدل نوین و عملکرد تجاری و بازده مالی آن‏هاست. هدف سوم بررسی همین نمرات با سطح رضایت واقعی مشتریان است. جامعه پاسخگویان در مورد فرضیات دسته اول، مدیران و کارشناسان این شرکت‏ها، در مورد فرضیات دسته دوم، اطلاعات ثانویه این شرکت‏ها(البته آن‏هایی که در بورس نیز پذیرفته شده‏اند) و در مورد فرضیات نوع سوم نیز، جامعه پاسخگویان، مجموعه مشتریان این شرکت‏ها خواهد بود. نتایج گروه فرضیات اول بیانگر بیشترین تاثیر به‏کارگیری مدل نوین در بهبود عملکرد سازمان در قبال نتایج مشتریان بوده است. سپس نتایج عملکردی سازمان، رهبری و مدیریت و فرایندهای سازمانی بیشترین تاثیر را از به‏کارگیری مدل نوین پذیرفته است. در سطح بعدی، نتایج محیط‏زیست و جامعه و همچنین بهبود مدیریت منابع سازمانی جز نتایج بعدی هستند. در پایان نیز، بهبود وضعیت کارکنان که بنا به نتایج تحقیق، تاثیر معناداری از به‏کارگیری مدل نوین نداشته است. نتایج گروه دوم فرضیات نیز حاکی از آن است که بکارگیری مدل چندان نتوانسته در بهبود شاخص‏های مالی سازمان موفق عمل نماید و افزایش سطح رضایت مشتریان در اثر بکارگیری مدل نوین جایزه از نتایج گروه سوم فرضیات محسوب می‏گردد. از آنجا که مطالعات اولیه در خصوص اتخاذ و پیاده سازی مدل های بومی بیانگر این مطلب می باشد که نه تنها تمرکز اکثر شرکت ها و سازمان های ایرانی معطوف بر بکارگیری مدل ها و استانداردهای خارجی است، بلکه مطالعات جامعی نیز در خصوص اثربخشی این گونه مدل ها صورت نگرفته است. لذا بررسی اثربخشی مدل نوین جایزه ملی کیفیت ایران می تواند به عنوان یک پژوهش که دارای جنبه نوآوری بالا در سطح ملی است، مطرح گردد.